Co powoduje przeciągnięcie przy starcie?

Przyczyną przeciągnięcia skrzydła jest hol wykonywany na zbyt dużych kątach natarcia. Skrzydło w czasie startu może znaleźć się na zbyt dużych kątach natarcia z następujących powodów:

1. Zaciągnięcia sterówek.
2. Niedociągnięcia skrzydła nad głowę.
3. Konstrukcji skrzydła wymuszającej lot holowany na dużych kątach.

Dwie pierwsze przyczyny nie są groźne w przypadku, gdy skrzydło nie ma tendencji do holowania się na dużych kątach natarcia. Jeśli jednak konstrukcja skrzydła wymusza duży kąt natarcia na holu, to dołożenie się któregoś z pozostałych czynników szybko doprowadza do przeciągnięcia przy starcie. Nastąpi to tym szybciej, im bardziej skrzydło będzie zadzierać na holu.

Ponieważ cecha decydująca, czyli kąt na jakim holuje się skrzydło jest różna dla różnych skrzydeł, dlatego też wrażliwość na przeciągnięcia występuje z różnym nasileniem w różnych konstrukcjach, a nawet przy tym samym modelu może zależeć w dużym stopniu od obciążenia skrzydła. Przy niewielkim obciążeniu powierzchni, w czasie stawiania paralotni, skrzydło może unieść pilota przy wystarczająco dużym ciągu na linie. Pilot w momencie oderwania się od ziemi przestaje ciągnąć za taśmy „A” i są skrzydła, które nie tolerują takiej procedury. Niestety nawet przy doświadczonej obsłudze może dojść do sytuacji, gdy nagły podmuch doprowadzi do większego napięcia na linie i spowoduje przedwczesne oderwanie pilota od ziemi. Także w czasie prawidłowego stawiania skrzydła może dojść do sytuacji, gdy skrzydło krzywo wstaje z powodu złego rozłożenia, splątania z trawą lub odchyłki wiatru i pilot jeszcze w czasie podnoszenia skrzydła próbuje skorygować ten błąd za pomocą sterówki. Po pierwsze, aby to zrobić puszcza taśmy „A” przestając wciągać skrzydło, a po drugie działając sterówką wprowadza dodatkową siłę przeszkadzającą wejściu skrzydła nad głowę.

Urządzeniem skonstruowanym w celu zmniejszenia kątów natarcia jest holpatent ( ang. Towing suport, niem., die Schlepphilfe.)

Holpatent co to jest? Jak działa?

Holpatent jest urządzeniem zintegrowanym z wyczepem do holowania paralotni, lub też dołączanym do wyczepu. Ma on na celu przyspieszenie skrzydła w czasie holu. Następuje to poprzez zaciąganie speeda w momencie, gdy pojawi się naciąg na linie. Speed jest zaciągany w stopniu dużo mniejszym, niż wynika to z jego konstrukcji i przy speedach dwubloczkowych nie przekracza 1/3 zaciągnięcia, to jest około 9 cm. Przy szybszych i lepiej holujących się skrzydłach można korzystać z połowy tej wartości, ale większe ograniczanie działania holpatentu nie ma sensu. Generalnie zaciągnięcie speeda realizowane jest na trzy sposoby, ale z powodu braku grafika nie jestem w stanie przedstawić problemu w czytelny sposób. Przy wszystkich metodach najważniejsze jest mocowanie wyczepu holowniczego do ucha paralotni, a nie do karabinków lub elementów uprzęży.

Holpatent firmy FB stosowany jako łącznik pomiędzy wyczepem a taśmami glajta. W tym rozwiązaniu pętla z taśmy jest rozciągana poprzez siły holujące i deltka przymocowana do linki zaciąga speeda.

Kiedy należy stosować?

Charakterystyka glajta

Jakkolwiek tego nie tłumaczyć są glajty, które wstają szybciej i takie, które trzeba bardziej dociągać. W zależności od warunków w jakich latamy oba rozwiązania mają swoje wady i zalety. Na holu jednak zdecydowanie lepiej jeśli skrzydło znajdzie się nad głową jak najszybciej. Niektórzy producenci świadomie projektując skrzydła wymagające precyzyjnego wciągnięcia na kąty zalecają w takim przypadku holpatent. Informacja taka najczęściej umieszczana jest w instrukcji lub na stronie producenta. Często fakt, że posiada taki produkt w sprzedaży sugeruje, że przewiduje jego użycie przy swoich skrzydłach.

Producenci, których zalecenia są znane:

Oprócz tego holpatent posiada w sprzedaży firma Swing oraz pojawił się na rynku zintegrowany z wyczepem holpatent firmy Freex

Niezależnie od zaleceń producenta jest grupa skrzydeł, które w odczuciu użytkowników holują się „gorzej”. To „gorzej” może oznaczać dyskomfort związany z większym wysiłkiem przy wciągnięciu skrzydła przy starcie, czy z nieco większym kątem natarcia na holu. We wszystkich tych przypadkach należy skontaktować się z producentem, dealerem lub zaufanym instruktorem i skonsultować swoje wątpliwości. Być może holpatent będzie ich rozwiązaniem.

Do grupy takich skrzydeł wg użytkowników należą:

Niedoważenie skrzydła

Właściwsze byłoby określenie małe obciążenie powierzchni, bo dotyczy to również przypadków, kiedy pilot znajduje się w dolnym przedziale wagi startowej określonej przez producenta. Często skrzydła, które dla większości użytkowników holują się bez zastrzeżeń w przypadku lekkich pilotów na holu lubią zostawać z tyłu, jest to zresztą analogiczne zachowanie jak przy wejściu w silny komin. Również dociągnięcie skrzydła w momencie startu może sprawić więcej kłopotów, częściej zdarza się wyrwanie pilota zbyt dużą dla niego siłą holu.

Wg użytkowników gorzej w dolnym zakresie wagi holują się:

We wszystkich omówionych powyżej sytuacjach istnieje oczywiście możliwość bezpiecznego wyholowania się bez zastosowania holpatentu. Jeśli jednak zdarzy się popełnić błąd lub dołoży się o tego jeszcze jeden niekorzystny czynnik może dojść do wypadku.

Stan techniczny

Należy pamiętać, że niezależnie jak dobrze nasze skrzydło holuje się po zakupie, jego stan techniczny ma olbrzymi wpływ na parametry lotu. Dlatego konieczne jest okresowe badanie przewiewności czaszy oraz długości linek – te dwie rzeczy mają podstawowy wpływ na przebieg holu. Dotyczy to wszystkich skrzydeł bez względu na producenta.

Jak należy zakładać i regulować holpatent?

W przypadku, gdy producent zaleca holpatent należy zrobić to zgodnie z instrukcją, a w razie wątpliwości skonsultować się z producentem.

W przypadku, gdy firma nie zaleca stosowania holpatentów należy najpierw skontaktować się z przedstawicielem producenta, aby dowiedzieć się, czy konstrukcja skrzydła nie wyklucza zastosowania holpatentu. Najlepiej, gdyby producent we własnym zakresie wykonał interesujące nas próby, ale musimy być przygotowani na to, że nawet najlepsi producenci nie będą zainteresowani sprawdzaniem modeli skrzydeł, które już nie są produkowane, dlatego jego montaż powinien być skonsultowany z przedstawicielem producenta lub instruktorem . Najważniejszy dla prawidłowego montażu jest mocowanie taśm wyczepu w uszach taśm paralotni. Pierwsze loty po zamontowaniu holpatentu powinniśmy robić z jak największą ostrożnością i z uprzedzeniem o tym fakcie obsługi startu.

Zmiany w zachowaniu skrzydła.

Zmiany w zachowaniu skrzydła po zamontowaniu holpatentu nie są drastyczne, ale musimy być na nie przygotowani. Ponieważ podstawowym zadaniem holpatentu jest przyspieszenie skrzydła na starcie, dlatego skrzydło wstanie szybciej, szczególnie gdy już na początku dostaniemy mocny ciąg. Jeśli nie zatrzymamy sterówkami skrzydła nad głową może nastąpić fronsztal, a my zostaniemy pociągnięci po trawie. Sam lot na holu jest szybszy i łagodniejszy, łatwiej też jest kierować skrzydłem. Podczas prób holpatent zaciągał speeda na początku holu i był zaciągnięty nawet mimo prób z gwałtownym oddawaniem ciągu. Dopiero po wyczepieniu odpuszczał speeda. Nie wiem jak zachowa się w czasie zerwania liny, ale sądząc z teoretycznych rozważań samo zerwanie będzie mniej prawdopodobne, ponieważ przyspieszone skrzydło stawia mniejszy opór. W momencie zerwania się liny pilot wraca pod skrzydło, a występujący dodatkowo wzrost kąta natarcia na skutek powrotu speeda do pozycji wyjściowej może spowodować co najwyżej spowolnioną reakcję powrotu skrzydła nad głowę pilota. Holpatenty stosowane w szkole Aerokrak znacznie przedłużają żywotność skrzydeł szkolnych, co jest dowodem na mniejsze obciążanie konstrukcji glajta przy stosowaniu tego urządzenia.

Osobną sprawą jest możliwość wystąpienia sytuacji awaryjnych związanych z nieprawidłowym montażem holpatentu. Przy założeniu, że montujemy go do uszu taśm, nie ma możliwości zaciągnięcia speeda poniżej nich. Jest to zazwyczaj ½ zaciągnięcia całego speeda i nie stanowi jeszcze wielkiego problemu. Drugą nieprawidłowością może być niesymetryczne działanie holpatentu. Spowoduje ono schodzenie z kursu i konieczność hamowania szybszej strony, co nie powinno być niebezpieczne.

Jeśli zamontujemy holpatent tak, że nie będzie działał, to zachowania skrzydła sprzed jego zastosowania też nie ulegną zmianie.

Nawet przy prawidłowo działającym holpatencie musimy pamiętać o prawidłowym wykonywaniu wszystkich czynności startowych włącznie z poprawnym wciąganiem skrzydła nad głowę.

PS.

Artykuł powstał z wykorzystaniem informacji przesłanych przez grupowiczów pl.rec.paralotnie: kota, Toniego Stankiewicza, it, Muzziego, Łukasza Stuglika, za które bardzo dziękuję.